Skender

Als laatstejaarsstudent industrieel ingenieur aan de Hogeschool Gent, volg ik Studium Generale als keuzevak. De hogeschool organiseert 10 lezingen rond het thema: "Eenzaam in het netwerk: Hoe afhankelijk is onze onafhankelijkheid". Van die lezingen moet ik er 5 volgen. Aangezien ik over deze lezingen een paper moet schrijven leek het me zinvol na iedere lezing een samenvatting te maken. Als ik die samenvatting dan toch schrijf, kan ik hem net zo goed hier publiceren, wie weet heeft iemand er iets aan. Dit is m'n samenvatting van de eerste lezing met als spreker Herman Balthazar.

Herman Balthazar was niet alleen politicus, hij doceerde ook geschiedenis aan de Gentse universiteit. Helaas vergat hij tijdens zijn lezing dat hij deze keer niet in een auditorium van de universiteit stond, maar dat zijn publiek bestond uit studenten die alle mogelijke richtingen volgen aan de hogeschool en die dus niet noodzakelijk veel weten over de geschiedenis van de geschiedschrijving. De tekst van zijn lezing was goed geschreven, maar stond vol namen van historici en titels van boeken die mij niets zeiden. In deze samenvatting doe ik een poging om een overzichtje te geven van de stukken die ik tussen de stortvloed van namen en data door opgevangen heb.

Een historicus "maakt" geschiedenis en heeft daarbij de plicht om verder te zoeken dan de grote verhalen die iedereen kent. Om dat te doen heeft de historicus politieke en intellectuele vrijheid nodig. Het verhaal van de professionele geschiedschrijving begint in de 19^de eeuw: de periode van de romantiek. In die periode was er niet alleen de populaire, vervaderlandste geschiedenis zoals we die kennen van boeken als "De 3 musketiers", "De leeuw van Vlaanderen" of "Oorlog en vrede" maar tegelijk ontstond toen een andere vorm van geschiedschrijving: een geschiedschrijving die het onderscheid maakte tussen "herinneringen" en "geschiedenis". Herinneringen bestaan uit beelden en zijn eerder instinctief, terwijl geschiedenis het product is van analyse en reflectie. De historicus werd een wetenschapper die zich opsloot in een ivoren toren.

Zo'n 25 jaar gelen kreeg de "serieuze" geschiedenis alsmaar meer belangstelling. Meer en meer studenten kozen voor een opleiding tot historicus, er werd meer over geschiedenis gepubliceerd en ook ons erfgoed kreeg meer belangstelling. Geschiedenis werd zelfs en publiekstekker in de media. Het is niet duidelijk of dit een goede evolutie is, maar het maakt het noodzakelijk dat er regels worden opgesteld om misbruik te vermijden. Al zal je nooit een duidelijke lijn kunnen trekken tussen fictie en feiten of tussen propaganda en journalistiek enerzijds en professionele geschiedenis anderzijds.

Een belangrijk moment voor de ontwikkeling van de moderne geschiedenis was het Eichmann-proces. Op het moment van het proces kwam er een heleboel informatie boven waarvan niet altijd duidelijk was of ze wel correct was. Dit leidde tot een confrontatie tussen de ethiek en de historici. Naar het voorbeeld van de rechten van de mens werden er ook "rechten van de doden" opgesteld. We moeten oppassen dat er niet teveel op ethiek gefocust wordt zodat de historicus zijn werk kan blijven doen.

De autonomie van historici is dus beperkt en het geheugen is historisch geconditioneerd. Historische inzichten waar iedereen het vandaag over eens is kunnen morgen op losse schroeven komen te staan. Historici zijn dus revisionistisch, maar mogen nooit feiten negeren: ze mogen niet negationistisch zijn.

Morgen kun je de tweede lezing van Studium Generale bijwonen in het conservatorium in de Hoogpoort in Gent. De spreker is SP.a huisideoloog Mark Elchardus. Al zou je natuurlijk je tijd ook nuttig kunnen besteden. Bijvoorbeeld door het debat bij te wonen van LVSV-Leuven over het eindeloopbaandossier met Xavier Verboven (ABVV) en Pieter Timmermans (VBO).

Update (17 november 11:30PM): Intussen staat de bespreking van de lezing van Mark Elchardus online